شهید چمران در خاطرات رهبری

برای من هیجان انگیز و جالب است که از اولین آشنایی‌های خودم با برادر شهید عزیزمان چمران حرف بزنم، اسم او را در سال 56، در رابطه با مسائل روز شنیده بودم.
یک نوار چند ساعته هم که راجع به درگیری‌های لبنان صحبت کرده بود، از او گوش کرده بودم. که در آن نوار نشانه شیفتگی فراوان ایشان به امام موسی صدر کاملاَ مشهود بود و اطلاع داشتم که ایشان دستیار و مشاور آقای صدر هست و همچنین فرمانده نظامی سازمان امل که به وسیله امام موسی صدر تشکیل و بوجود آمده بود.

مجموعه اطلاعات من از شهید چمران همین‌ها بوده تا قبل از اینکه ایشان را ببینم. در سال 58، قیافة مهربان و صمیمی و متواضع و دوست داشتنی چمران را بار اول در نخست وزیری دیدم قیافه‌ای که با ترسیم ذهنی من از چمران، بکلی متفاوت بود. خیلی گرم از من و از یکی از برادران که با هم بودیم استقبال کرد.

نشستیم، دیدم او هم دورادور با من آشنا بوده است. خیلی زود احساس کردم که یک انسان اهل ذوق و معنویت و علاقمند به هنر و هنرمند است. آشنایی ما از اینجا شروع شد. خیلی زود با چمران صمیمی شدیم. و آن صمیمیت وقتی بیشتر می‌شد که من آثار این صمیمیت را در او مشاهده می‌کردم، یعنی طبیعتاَ یک آدم صمیمی بود، آدم دروغگو، متظاهر، مزور در دوستی نبود. مثلاَ می‌دیدم که با دوستان قدیمی‌اشهر وقت ملاقات می‌کرد با هم روبوسی می‌کردند و این برای من جالب بود. با خود من هم همینطور بود. من را که می‌دید با یک حالت شعفی بلند می‌شد و مرا بغل می‌گرفت و می‌بوسید. 

روزی که ایشان به عنوان وزیر دفاع پای به وزارت دفاع گذاشت، به اتاق من آمد. شاید در اولین ساعت ورودش به وزارت دفاع بود. من آن وقت در وزارت دفاع نماینده شورای انقلاب بودم. و از لحاظ سازمانی هم سمت معاونت وزیر دفاع در امور انقلاب را داشتم. معاونت تازه به وجود آمده متناسب با اوضاع و احوال آن روز انقلاب، آمدن او به اتاق من به این معنی بود که مایل بود دوستی ما در وزارت دفاع تبدیل شود به یک همکاری صمیمانه. نمی‌خواست برود در اتاقش بنشیند و من به عنوان یک معاون به دیدنش بروم. بلکه مایل بود که صمیمانه با مسئله برخورد کند و بسیار کار جالب و شیرینی بود. بعد هم در شورای عالی دفاع باهم همکاری داشتیم. البته منظورم از این شورای عالی دفاع، قبل از آمدن بنی صدر بود.
هنگامی که بنی صدر رییس جمهور شد و از مدت کوتاهی از طرف امام به عنوان نماینده فرمانده کل قوا منصوب شد من از ارتش و وزارت دفاع استعفا کردم و بیرون آمدم. بنابراین با هم برخورد کاری کمی داشتیم اما رفاقتمان محفوظ بود تا اینکه مجدداً به فرمان امام شورای عالی دفاع تشکیل شد و من و دکتر چمران به عنوان دو نماینده امام که در قانون اساسی تعیین شده بود در شورا معین شدیم و بعد از اندکی جنگ شروع شد. بعد از آنکه جنگ شروع شد به فاصله شاید یک هفته‌ای بعد از جنگ، با رفتن هر دو ما به اهواز و آن حوالی که مسائل شیرین و جالبی دارد و همکاری ما در ستاد جنگهای نامنظم آغاز شد وادامه داشت تا هنگام شهادت ایشان.
دکتر چمران را در مجموع من یک فرد ممتاز دیدم. این امتیازها به خاطر وجود ویژگی‌های اخلاقی و رفتار زیبایی بود در شخصیت او که داشتن همه اینها با هم یک چهره خاصی از چمران می‌ساخت. بعضی از این خصوصیات را اشاره کردم. تواضع او، مهربانی او، صمیمت او چیزهای جالبی بود.
فرد هنرمندی بود. نقاش بود. عکاس ماهری بود. شاید شعر هم می‌گفت، درست نمی‌دانم، اما می‌دانم که با شعر سروکار داشت. فردی بود که در محیط کار با زیردستانش حالت پدرانه داشت با دوستانش حالت برادرانة خیلی صمیمی داشت. با کسانی که به آن‌ها ارادت می‌ورزید حالت احترام آمیز خیلی زیادی داشت. اهل پرخاشگری، بحث‌های بی‌پایان و جدل با این و آن نبود.
از مهم‌ترین خصوصیاتش این بود که اهل تظاهر به معنای خود مطرح کردن در جامعه نبود، کم مصاحبه می‌کرد، کم خودش را مطرح می‌کرد. مثلاً از زمانی که آمده بود تا این روزی که من او را در نخست وزیری دیدم خیلی نام کمی از او شنیده بودم. تا مدت‌ها اصلاً نمی‌دانستم که چمران در ایران است. با اینکه کسان دیگری هم بودند که هم عرض او بلکه پایین‌تر از او بودند، وقتی آمدند ایران، با‌های و هوی، با مصاحبه با مطرح کردن خودشان در اینجا و آنجا مردم را در جریان وضع زندگی خودشان قرار دادند، اما او چنین نکرد. او در سکوت زندگی می‌کرد. شخص پرکاری بود شب‌ها غالباً در نخست وزیری می‌خوابید. خانه پدر و مادری خودش خانه قدیمی در حوالی خیابان 15 خرداد (بوذرجمهوری سابق) بود. خیلی کم خانه می‌رفت و نمی‌رفت.
در عین داشتن ابعاد عرفانی، معنوی و ذوقی و لطافت‌های روحی یک نظامی کامل بود. منظورم از نظامی کامل روحیه نظامی گری است. دارای روحیه کامل نظامگیری بود. فرماندهی می‌کرد، کار نظامی می‌کرد، در عملیات شرکت می‌کرد و کارهای پارتیزانی را بلد بود. اهل سازماندهی بود یعنی سازماندهی را بلد بود. اهل مطالعه بود، دانشمند بود، دوره‌های عالی علمی را دیده بود، از خصوصیات خودش کم صحبت می‌کرد. اگر مطرح می‌شد آنگاه می‌گفت. اما نه اینکه بنشیند و بشمارد که من فلان دوره علمی را گذرانده‌ام و فلان گواهی علمی را گرفته‌ام این طوری نبود.
تا مدت‌ها از وضع شخصی زندگی او اطلاع نداشتیم با اینکه باز هم دوست نزدیک و رفیق بودیم. همین گذراندن مدارج علمی را من مدت‌ها نمی‌دانستم، به یک مناسبتی صحبتی شد و به من گفت. نقاش بودنش، اهل شعر بودنش، اهل کتاب بودنش در رفتارش فهمیده می‌شد اینکه خود او می‌خواهد این را مطرح کند و از خودش حرف بزند اینطوری نبود. بطور کلی خصوصیات زیادی داشت، در عقاید خودش آدم پایداری بود و آنچه را که می‌فهمید و به آن معتقد می‌شد صریح بیان می‌کرد.
من با نمونه‌های برجسته‌ای از خصوصیات او که بسیار جالب بود برخورد کردم. یکی ماجرای پاوه و فرمان معروف امام بود که او با صراحت کامل و علی رغم گفته نخست وزیر وقت اعلام داشت که این حکم امام بود که ما را از مرگ حتمی نجات بخشید، و پاوه از محاصره خارج شد و ضدانقلاب گریخت.
نمونه دیگر برخورد او در شورای عالی دفاع با بنی صدر بود که باز هم آنچه را که حق بود می‌گفت و در بسیاری از موارد مخالف نظریات بنی صدر استدلال می‌کرد و رأی می‌داد.
نکته جالب دیگری که شاهدی بر شجاعت اخلاقی شهید چمران است مخالفت او با طرح انحلال مجلس خبرگان در هیئت دولت وقت بود که اکثریت بدان رای دادند و چمران موافق این مسئله نبود. با اینکه هیئت دولت همه از دوستان او بودند، او به این طرح رای نداد.
از خصوصیات بسیار بارز دیگر او شجاعتش در میدان‌های جنگ بود. این را من خودم از نزدیک دیدم. نیروهای رزمنده ما در آن روزی که سوسنگرد فتح می‌شد در آبان ماه سال 59، که روزهای تاسوعا و عاشورا و یا بطور دقیق روز قبل از تاسوعا بود، ترکیبی بود از سپاه و ارتش و اولین باری بود که ترکیب سپاه و ارتش با همدیگر کار می‌کردند.
ترکیب کاملی نبود اما ترکیب بالنسبه‌ای بود و چمران با یکعده از نیروهایی که همراهش بودند در این جنگ می‌جنگید و او جلوتر از همه اینها بود، زودتر از همه به شهر سوسنگرد رسید و در کام خطر فرو رفت. در یک ماجرا همان روز چند تانک چمران را و چند نفری را که همراهش بودند محاصره کردند، یکی از همراهانش جوان بسیار شجاع و برازنده‌ای بود بنام اکبر که او شهید شد و خود چمران هم در آن ماجرا مجروح و پایش زخمی شد که او را به اهواز آوردند و مدت سی الی چهل روز در بستر بود. یا در یک جریان دیگر، آن وقتی که در اهواز وضعیت ما خیلی بد بود شب‌ها ستاد جنگ‌های نامنظم گروه‌های نفوذی تشکیل می‌داد و ده نفر، پانزده نفر، بیست نفر به طرف دشمن می‌فرستاد که بروند و یکی دو تا، سه تا تانک، هرچه می‌توانند بزنند و برگردند. به اصطلاح شکار تانک کنند که البته در مقابل نیروهای عظیم دشمن حرکت بسیار ضعیف و غیرقابل ذکری بود. اما شجاعت‌ها و حماسه‌ها و درخشندگی‌های عجیبی بالنسبه به وضع نیروهای آن روز ما داشت.
خود چمران هم در این گروه‌ها غالباً شرکت می‌کرد. یعنی یکی از این گروه‌ها را با فرماندهی خودش راه می‌انداخت. یک بار رفته بودند و صبح برگشتند در حالیکه شب را با کمال زحمت و ناراحتی گذرانده بودند و چمران در محاصره تانک‌ها قرار گرفته بود که دو الی سه تانک هم زده بودند و با یک وضع عجیبی توانسته بودند نجات پیدا کنند و بیایند. در جنگ مرد شجاعی بود، جلو می‌رفت و از برخورد با دشمن نمی‌ترسید.
این خصوصیات بارزی بود که شجاعت اخلاقی و رزمی شهید عزیز را نشان می‌دهد.
چمران علاقة شدیدی به جوانان حرکت المحرومین و سازمان امل لبنان داشت و عده‌ای از آن‌ها همراه او به اهواز آمدند و جنگیدند و از بهترین هایشان قبل از خود شهید چمران به شهادت رسیدند.
به هرحال ما احترام بسیاری برای چمران قائلیم و برادران همرزم او در لبنان از نزدیک‌ترین افراد غیرایرانی به ما و جمهوری اسلامی هستند و ان شاءالله همچنان ارتباطات نزدیک و صمیمانه و متعهدانه خودشان را با جمهوری اسلامی حفظ و خود را جزو این ملت و اهل این کشور بدانند و مصالح جمهوری اسلامی ایران را در منطقه خود حفظ نمایند.