قرآن و شفاعت

وَ لا یُقبَلُ مِنها شَفاعَة...:
و از کسی شفاعتی نپذیرند...

(سوره^ء بقرة؛ آیه 48)

در این آیات راههای متصور برای نجات محرومان غیر از ایمان و عمل صالح چه از طریق پرداخت عوض و دیُون مالی و مادی، یا پیوند و سابقه^ء دوستی و یا مسأله شفاعت نفی شده است.
حتی در مورد بعضی از گناهکاران می خوانیم؛

فَما تَنفَعَهُم شفاعَة الشافِعین...:
شفاعت شفاعت کنندگان به حال ایشان سودی ندارد...

(سوره^ء مدثر؛ آیه 48)

دوم ـ آیاتی که شفیع را منحصراً خداوند متعال معرفی می کند و شفاعت را فقط مخصوص ذات اقدس الهی می داند؛

مالَکُم مِن دونِهِ مِن وَلی وَ لا شَفیع...:
برای شما هیچ سرپرست و شفیعی غیر از خداوند نیست...

(سوره^ء سجده؛ آیه 4)

قُل لِلّهِ الشَفاعة جَمیعاً...:
بگو، شفاعت یکسره از آن خداست...

(سوره^ء زمر؛ آیه 44)

سوم ـ آیاتی که شفاعت را مشروط به اذن و فرمان خدا می کند؛

مَن ذَالّذی یَشفَعُ عِندَهُ اِلّا بِاذْنِهِ...:
چه کسی می تواند جز به اذن خدا  شفاعت کند؟...

(سوره^ء بقره؛ آیه 255)

وَ لا تَنْفعُ الشفاعَة عِنْدَهُ اِلّا لِمَن اِذْنِه لَه...:
شفاعت جز برای کسانی که خداوند اذن (اجازه) دهد سودی ندارد...

(سوره^ء سباء ؛آیه 23)

چهارم ـ آیاتی است که شرایطی را برای شفاعت شونده (مشفوع) بیان کرده است،گاهی این شرط را رضایت و خشنودی پروردگار معرفی می کند؛

وَ لا یَشْفَعونَ اِلّا لِمن ارْتَضی...:
و جز برای کسی که [خدا] رضایت دهد شفاعت نمی کنند...

(سوره^ء انبیاء؛ آیه 28)

و گاه شرط آن را گرفتن پیمان و عهد نزد خدا معرفی می کند؛

لا یَملِکونَ الشّفاعة اِلّا مَن اتّخَذَ عِندَالرّحمنِ عَهداً...:
کسی به شفاغت دست می یابد که به خداوند و به پیامبر ایمان داشته باشد و نزد خدا تعهد و پیمان بسته باشد...

(سوره^ء مریم؛ آیه 87)

و زمانی هم صلاحیت شفاعت شدن را از بعضی از مجرمان و گناهکاران سلب می کند؛

ما لِلظّالِمینَ مِن حَمیم وَ لا یَشفَع یطاع...:
برای ستمگران نه یاوری هست و نه شفاعتگری که مورد اطاعت باشد...

(سوره^ء غافر؛ آیه 18)

البته شرایط شفاعت شونده در بخش های دیگر آمده است.
پنجم ـ در آیاتی نیز شفاعت به معنی یازی و پشتیبانی از برادر عقیدتی و دینی در کمک به وی و یا در جهاد با تجاوزگران است که بهره^ء دنیوی غنایم و پاداش اخروی آن جنت خداست و اگر در گناه و تجاوزی با همدینش رفاقت کند، بهره^ء دنیای او سرزنش و نصیب جهان دیگرش کیفر خواهد بود؛

مَن یَشفَع شفاعَةً حَسَنَةً یکُن لَهُ نَصیبٌ مِنها وَ یَشفَع شفاعَةً سَیِّأةً یکُن لَهُ کِفلُ مِنها ...:
هر که شفاعتی نیکو کند، او را بهره ای باشد و کسی را که شفاعتی بد کند وی را از آن سهمی باشد...

(سوره^ء نساء؛ آیه 85)

معانی و تعابیر دیگری نیز از مسأله شفاعت در قرآن کریم آمده است ولی آنچه مد نظر ما بوده است در دسته بندیهای فوق ذکر شده است.