سدهای خاکی که خراب شدن

سد خاکی تیتان در آمریکا

این سد دارای ارتفاع 95 متری و طول تقربی تاج 550 متر با هسته رسی بوده است . سد مذکور در 5 ژوئن 1976 طی آبگیری اولیه در شرایط پر از هم گسیخت ، علاوه بر 11 الی 14 نفر تلفات جانی ، خسارات مالی آن حدود 400 ملیون دلار برآورد گردید .

دلیل شکست آن بر اساس گزارش USBR فرسایش داخلی هسته سد در نقطه عمقی در قسمت راست ترانشه اصلیِ پی و گسترش مجرای خروجی مخرب ، به وسیله گذر آب مخزن و شسته شدن ذرات خاک ، شناخته شد . اضافه می‌شود که در این سد هیچگونه ابزار اندازه گیری نصب نشده بود و وضعیت پی و مشخصات مصالح بکارفته در پر کردن ترانشه آن ، آنطوریکه باید و شاید به حساب نیامده بود .

- سد خاکی وایونت در ایتالیا  

در 9 اکتبر سال 1963 در نزدیکی شهر بلونا خراب شد که مشخصات این قرار است ، سد از نوع بتنی دو قوسی با ارتفاع 265 متر که ساختمان آن در سال 1960 به پایان رسیده بود و در آن زمان دومین سد جهان از نظر ارتفاع بود . حادثه بشرح زیر رخ داد :

ساعت 22:15 دقیقه شب در حالی که هوا به شدت بارانی بود صدای غرش ممتد لغزیدن توده سنگ به داخل مخزن شدید شد ، در ساعت 22:40 پنجره‌های اطاق ( تنها شاهد ماجرا ) بر اثر رعد و برق شکسته شدند ، با ریزش 240 میلیون متر مکعب به داخل مخزن 150 میلیون متر مکعبیِ سد ، موجی به ارتفاع 100 متر از روی تاج عبور کرده و در اثر آن سیلی به ارتفاع بیش از 70 متر در 1600 متری پایین دست ایجاد می‌شود که پس از نابودی شهر لونگارون[2] تا کیلومتر‌ها پایین دست سد تخریب شد . تعدا تلفات جانی حادثه 260 نفر بوده است و در ساعت 22:55 دقیقه در دره زیر سد مجدداً سکوت برقرار می‌شود . علت تخریب این سد بسیار بزرگ عدم بازرسی‌های فنی و زمین شناسی از دریاچه سد و دیواره اطراف آن بوده است .

- سد ماچاهوی در هندوستان

در ایالت گجرات غربی هند در 11 اوت سال 1979 در اثر سرریز سیل از روی تاج سد ، سد فروریخت ، حادثه‌ای که موجب مرگ بیش از 2000 نفر گردید . علت بروز حادثه باز نشدن دریچه‌های قطاعی سرریز سد به علت قطع برق و آماده نبودن مولد‌های اضطراری و عدم توفیق در باز کردن دریچه مذکور با وسیله‌های دستی بوده است .

- سد مالپاسه در فرانسه

این سد از نوع بتنی دوقوسی باریک با ارتفاع 60 متر و طول تاج 233 متر و زاویه قوس 133 متر در تراز تاج ، این سد در سال 1945 آماده بهره برداری شد ، در این سد هیچ‌گونه ابزار رفتارسنجی نصب نشده بود و فقط سالی یکبار ، با استفاده از نقاط نشانه تاج برداشت ژئودتیک از آن انجام می‌شده است .

در نهم دسامبر سال 1959 باران شدید ، تراز آب مخزن را تا لبه سرریز بالا می‌آورد ، مسئول سد پس از باز کردن شیر تخلیه و ملاحضه افت تدریجی آب سطح مخزن ، سد را ترک کرده و به منزلش که در 1600 متری محل بوده است می‌رود ، در حالی که از فاصله 20 متری پایین تکیه‌گاه راست سد ، نشست غیر عادی آب شروع شده است .

در ساعت 21:10 صدای شکستن شدیدی شنیده می‌شود و سپس برق خاموش می‌شود . در اثر این فاجعه تمام فاصله سد تا دریا مدیترانه که 11 کیلومتر بوده است به کلی تخریب می شود و 421 نفر نیز جان خود را از دست می‌دهند . علت بروز حادثه عدم نصب دستگاه های رفتار سنجی اعلام کرده اند .

- سد کومایا در ژاپن

این سد در سال 1967 در اثر زلزله القایی تخریب گردید . این گونه زلزله‌ها در شرایطی رخ می‌دهند که منطقه سد دارای پتانسیل زلزله خیزی باشد . در این سد با بی‌توجهی به این مسئله مهم ، آبگیری و تخلیه بدون رعایت استاندارد‌های لازم انجام شده بوده است .  

- سد زوزی در سویس

هنگامی که برای ساختمان یک بزرگراه ، یک تونل آزمایشی در عمق 400 متری در دست حفاری بود ، تخلیه آب درون سنگ باعث بروز تغییر مکان و کج شدن سد گردید ، در اثر تغییر مکان‌های مذکور ترکهای عمده‌ای در سد ظاهر گردید ، شبکه ابزار دقیق سد وضعیت خطرناک آن را به وضوح نشان داد و به همین دلیل مخزن سد تخلیه شد و سپس سد تعمیر و از حفر تونل جلوگیری به عمل آمد و ابگیری مجدد مخزن به صورت پله‌ای انجام شد .

- سد تنظیمی گتوند در ایران

در 23 بهمن ماه سال 1358 در خوزستان باران شدیدی ریزش می‌کند که با رعد و برق و طوفان همراه بوده است ، رعد و برق شدید باعث می‌شود برق سد تنظیمی انحرافی گتوند که از طریف سد دز تأمین می‌شد قطع گردد . در حالی که در آن زمان آب خروجی سد شهید عباس‌پور حدود 200 مترمکعب در ثانیه بوده است ، از یکی از حوزه‌های میانی کارون (در حد واسط سد شهید عباسپور و سد گتوند) که تقریباً در محدوده سد فعلی گدارلندر قرار دارد سیلابی حدود 6000 تا 8000 متر مکعب در ثانیه جریان پیدا می‌کند و وارد رودخانه کارون می‌شود ، وقتی که سیلاب به پشت سد گتوند می‌رسد ، لازم بود که برای عبور آن دریچه‌های سد گشوده شود و چون برق محل قطع بوده برای گشودن دریچه‌ سعی می کنند برق اضطراری سد را راه اندازی کنند ، که در این امر هم توفیقی پیدا نمی‌کنند ، گشودن آن دریچه‌ها به طریق دستی نیز 5 ساعت به طول می‌انجامید .

شرایط مذکور باعث می‌شود که تراز آب پشت سد بالا آمده و از روی بازوی خاکی سد سر ریز نموده و باعث تخریب آن گردد . اتفاق مذکور منشأ خسارات زیادی به سد گتوند و تأسیسات پایاب آن از جمله پل شوشتر می‌گردد . اگر برق اضطراری سد آماده کار بود تخریب‌ها و خسارات مذکور رخ نمی‌داد .

منبع :سایت علی نبی